اگر موتور هواپیما در آسمان خاموش شود چه می شود
«مسافرین محترم توجه فرمایید. موتور هواپیما از کار افتاده» اگر این جمله را از خلبان هواپیمایی که با آن سفر می‌کنید بشنوید، چه حالی به شما دست می‌دهد؟
در سال ۲۰۰۱ هواپیمایی با ۲۹۳ مسافر و ۱۳ خدمه پرواز، درست در وسط اقیانوس اطلس هر دو موتور خود را از دست داد.
پرواز دیگری با ۲۳۶ مسافر دقیقا شش ساعت زودتر از زمان مقرر با سوخت تمام شده خود روبرو شد و بلافاصله یکی از موتور‌هایش خراب شد. خلبان سوخت اضطراری را فعال کرد، اما کمتر از ده دقیقه موتور دوم نیز از کار افتاد.
این‌ها خبرهایی است که کم و بیش از سوی خبرگزاری‌ها منتشر می‌شود. اما اصل ماجرا چیست؟ آیا هواپیما بدون موتور هم می‌تواند پرواز کند؟ آیا از کار افتادن موتورهای هواپیما اتفاقی طبیعی و همیشگی است؟ آیا در هواپیماهای مدرن و پیشرفته امروزی نیز امکان از کار افتادن موتور وجود دارد؟ در ادامه به تفصیل به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
آیا از کار افتادن موتورهای هواپیما اتفاقی طبیعی و همیشگی است؟
در سال ۱۹۸۲، وقتی هواپیمای ایرلاین بریتانیا ۷۴۷ «British Airways» بر فراز اوکلند، در میان ابرهای حاصل از دود آتشفشان‌های آن منطقه می‌گذشت، دچار این نقص فنی خطرناک شد.
مهندس پرواز این هواپیما در مصاحبه خود می‌گوید:
باور این موضوع برایم سخت است. خراب شدن هر چهار موتور هواپیما آن هم به طور همزمان، اتفاقی نیست که به این راحتی رخ دهد.
اگر شما در چنین شرایطی قرار می‌گرفتید، چه می‌کردید؟ کاپیتان اریک مودی، کاپتان ارشد این پرواز میکروفون مخصوص خود را در دست می‌گیرد و با مسافران در رابطه با آخرین اتفاقات و مشکلات پیش روی هواپیما سخن می‌گوید:
«خانم‌ها و آقایان! کاپیتان با شما صحبت می‌کند. ما به مشکل کوچکی برخورده‌ایم. هر چهار موتور هواپیما از کار افتاده است. ما تمام تلاش خود را برای راه‌اندازی مجدد موتورها می‌کنیم و به شما اعتماد داریم که بیش از حد مضطرب و هیجان‌زده نخواهید شد.»
استاندارد «ETOPS» چیست؟
ETOPS در واقع نشانگر مدت زمانی است که یک هواپیما می‌تواند بدون موتور به مسیر خود ادامه دهد که معمولا با عدد مشخص می‌شود، مثلا ETOPS120. البته اگر بخواهیم ETOPS را با توجه به وب‌سایت‌های استاندارد هواپیمایی تعریف کنیم، به طور دقیق‌تر باید توضیح دهیم:
استاندارد ETOPS یا Extended Range of Twin Engine Operational Performance به مجموعه استانداردها و آموزش‌های ایکائو (SARPS) گفته می‌شود که شامل هواپیماهایی است که در فاصله حداقل ۶۰ دقیقه‌ای از نزدیک‌ترین فرودگاه بر فراز مناطق غیرقابل فرود (مانند اقیانوس‌ها) پرواز می‌کنند. این ۶۰ دقیقه بر مبنای پرواز با سرعت کروز و بدون یک موتور محاسبه شده و زمان یک ساعته ETOPS از اولین لحظه‌ای که هواپیما کمی بیش از ۱ ساعت با نزدیک‌ترین فرودگاه فاصله دارد، آغاز و در آخرین لخظه‌ای که هواپیما کمی بیش از یک ساعت با فرودگاه مورد نظر فاصله دارد، پایان می‌یابد. (علاوه بر زمان یک‌ساعته تا فرودگاه مورد نظر).
در واقع سطوح مختلفی بر اساس تعداد موتور سوار بر یک هواپیما که روی مسافت طی شده هواپیما پس از از دست دادن موتورها تاثیر می‌گذارد، برای ETOPS ها در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال بعضی از هواپیماها پس از خرابی موتور قادر به ۱۸۰ دقیقه پرواز هستند؛ این در حالی‌است که بعضی از هواپیماهای دیگر تنها ۱۲۰ دقیقه دوام می‌آورند.
در ادبیات عامیانه‌ی هواپیمایی، ETOPS را اینگونه معنی می‌کنند:
یا موتور دوام می‌آورد و دوباره روشن می‌شود، یا مسافران باید مایو بپوشند و شنا کنند.
البته این اصطلاح فقط به پرواز روی آب‌های آزاد محدود نمی‌شود. در مسیر‌های خشکی نیز از همین اصطلاح طنزآلود استفاده می‌شود. البته طنزی که مستقیما با جان همه‌ی مسافران و خدمه پرواز هواپیما شوخی می‌کند.
آیا این اتفاق ممکن است برای هواپیماهای مدرن و پیشرفته نیز بیفتد؟
سال گذشته یکی از هواپیماهای ایرلاین معروف و پیشرفته‌ی اروپا یعنی «Air France» دچار نقص فنی جدی شد و یکی از چهار موتور قدرتمند خود را از دست داد و ناچار به فرود اضطراری در فرودگاهی در کانادا شد. علاقه‌مندان به برندهای مختلف هواپیما سری A380 را به خوبی می‌شناسند و با شنیدن نام این هواپیما، کلمات پیشرفته، مدرن، قدرتمند و شیک را بر زبان می‌آورند. البته این هواپیما با سه موتور فعالش از این آزمایش سربلند بیرون آمد و به راحتی به زمین نشت. اما به هر حال حادثه‌ی از کار افتادن موتور، اتفاق و شوک کمی نیست! پس بهترین هواپیماها هم از این قاعده مستثنا نیستند.
برای درک کامل این مقاله و اینکه ما دقیقا از چه حادثه‌ای صحبت می‌کنیم، پیشنهاد می‌شود تا فیلم «Sully» که در سال ۲۰۱۶ منتشر شده را ببینید. فیلم سالی، برگرفته از داستان واقعی نقص فنی جدی موتوری ایرباس A320 و مدیریت فوق‌العاده این بحران توسط کاپیتان چیره‌دست پرواز «Chesley Sullenberger» است که تصمیم می‌گیرد روی رودخانه‌ی هادسون فرود اضطراری داشته باشد. او ابتدا متهم به تصمیم اشتباه و نادرست می‌شود و به دادگاه فراخوانده می‌شود. اما پس از مطالعات و شبیه‌سازی های مختلف متوجه می‌شوند که کاپیتان، بهترین تصمیم را گرفته است.
این اتفاق آنقدر نادر و غیرممکن به نظر می‌رسید که از آن به عنوان «معجزه روی رودخانه‌ی هادسون» یاد می‌کنند.
در پایان باید بگوییم که از کار افتادن یکی از موتورهای هواپیما خیلی مشکل‌ساز نخواهد بود و تقریبا ریسک پایینی خواهد داشت.
برای دریافت آخرین تحولات در حوزه علم و فناوری رایانه در کانال تلگرامی ما به آدرس HamiRayane_com@ همراه ما باشید.
